Deri Sektöründe İş Güvenliği3.1.2019

Deri Sektöründe İş Güvenliği Nedir?

İlk çağlardan buyana hayvanların kürkleri ve derisi giyinme ile süslenme amaçlı kullanılmış olup, zaman içerisinde kullanım alanları daha da genişleyerek ayakkabı, çanta, mobilya, araç, cüzdan başta olmak üzere çok çeşitli sektörlerde kullanılmaya başlamıştır. Bunu sonucu yaygın kullanımı nedeniyle deri sektörü de önemini korumaktadır.

Çeşitli kara hayvanları, su hayvanları, sürüngenlerin avlanılarak derisi elde edilirken, bazı hayvanlar ise bu amaçla yetiştirilebilmektedir. Çok çeşitli hayvanlardan elde edilen derilere işlenerek giyim, ayakkabı, çanta/cüzdan, takı, döşemecilik vb. çok sayıda sektöre hammadde olmaktadır.

Deri sektöründe deriler ham deri türüne(büyükbaş/küçükbaş/av-kürk hayvanı, sürüngen derileri), kullanılan tabaklama maddesine (mineral, bitkisel, reçine ve Aldehit tabaklama maddeleri), Bitim (Finisaj) işlemine ve kullanım amacına (giysilik, eldiven, çantalık, ayakkabılık, döşemelik, astarlık vb) göre farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Çok sayıda sektöre yönelik faaliyet gösteren deri sektörü beraberinde bazı riskleri de taşımaktadır. Bu nedenle tüm çalışma alanlarında olduğu gibi deri sektöründe de iş güvenliği önem arz etmektedir. Söz konusu riskler hem insanları (çalışanlar, ortaklar, müşteriler, toplum), hem işyerini (tesis, ekipman, üretim) ve hem de çevreyi etkilemektedir. Bu nedenle iş güvenliğine dikkat edilmesi hem sektörde faaliyet gösteren işçilerin canları ve sağlıklarının temini; hem işyeri sahiplerinin maddi ve itibar kayıplarının oluşmamasının sağlanması, hem de çevre açısından önemlidir.

Deri Sektörünün Riskleri Nelerdir?

Deri elde edilirken çok çeşitli hayvanların derileri farklı yöntemler uygulanarak işlenmekte olup, bu aşamada kazalar ve hastalıklar yaşanabilmektedir.

Kazalar:

Derinin işlenmesin aşamasında ıslak ve yağlı zeminde çalışılmasından dolayı düşmelerden kaynaklı kırık, çıkık, burkulma ve ezilmeler yaşanabilmektedir. Ayrıca derinin kırpılması aşamasında kullanılan keskin bıçaklar kesilmelere; deri işlemesinde kullanılan makineler ise kesilme, sıkışma ve kopmalara (amputasyona) yol açabilmektedir. Kullanılan kimyasalların yanıcı özellikleri sonucu yaygın olasılığı da bulunmakta olup, ayrıca oluşabilecek yangınlar hızla büyüyebilmektedir. Bu nedenle kimyasalların depolanması, oluşabilecek yangınlar hızla büyüyebilmektedir. Bu nedenle kimyasalların depolanması, muhafazası ve kullanımı esnasında gerekli özen gösterilerek kazaların önlenmesi önemlidir.

Hastalıklar:

Deri işlenirken enfeksiyon hastalıkları ve kimyasallardan kaynaklanan hastalıklar oluşabilmektedir.

Hayvan postlarının üst derileri çıkarılıp işlenirken postta birçok mikroorganizma sonucu enfeksiyon kapılabilmektedir. Özellikle Aspergillus niger ve Penicillus glaucum mantarları enfeksiyona yol açabilmektedir. Bununla birlikte bu mantarlara karşı kullanılan klorlanmış fenoller özellikle de pentoklorofenol ise işçilerin zehirlenmesine neden olabilmektedir. Deri tabaklanması esnasında yakalanabilen başlıca hastalıklar; Tetenoz, Şarbon, Leptospira, Q Ateşi ve Bruselloz´dur.

Kullanılan kimyasallar nedeniyle ise tabaklama işçilerinde Egzema (dermatik/deri iltihabı), Kontakt dermatit (deri reaksiyonu), dermatoz (deri hastalıkları), boğazda ve burunda mükoz zar iltihabı görülmektedir. Tabaklama işçilerinin işlem esnasında kullandıkları krom tuzları, boyalar, çözücüler, deri tozları, arsenik vb. kimyasalların ise kanser yaptığı düşünülmektedir. Özellikle ayakkabı imalatında kullanılan yapıştırıcı, temizleyici, çözücü, benzen vb gibi kimyasallar Trombositoponi (trombosit sayısının düşüklüğü) ve pansitoponi ile periferal nöriteye (sinir uçları iltihaplanması) sebep olurken, benzenin kansorejen etkisi de bilinmektedir.

Deri tozları boğulma, astım, akciğer enfeksiyonuna yol açabilmektedir.

İşçilerin çalıştığı tezgahlar da önemli olup, ergonomik olmayan tezgahlar sırt ve kas ağrılarına sebep olabilmektedir.

Deri imalatçılarının çivileme makinelerinde uzun süre çalışması durumunda bu makinelerin yüksek seviyede titreşimle çalışması nedeniyle Raynaud Sendromu (beyaz parmak hastalığı) görülebilmektedir. Ayrıca gürültülü ortam işitme kaybına, huzursuzluk, sinirlilik, dikkat dağınıklığı, ritim bozukluğu, kramplara ve yorgunluğa neden olabilmektedir.

Önlemler Nelerdir?

-İSG kapsamında çalışanların da görüşü alınarak mevzuata uygun işyeri politikası belirlenmeli, yazılı olarak hazırlanan politikalar ilan edilerek sürekli iyileştirilmesi sağlanmalıdır.

-İSG kapsamında yasal gereklilikler ve işyeri ihtiyaçlarına uygun gerekli yıllık planlamalar yapılmalı, İSG organizasyonu oluşturulmalıdır. Bu kapsamda yıllık faaliyet planları, insan kaynakları planlamaları, eğitim planları, eylem planlamaları vb. hazırlanmalıdır.

-Deri sektöründe kullanılan kimyasallar bu sektörde çalışan işçilerin sağlığı ve güvenliği açısından iyi incelenmeli, Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) işyerinde bulundurularak, düzenlemeler buna göre yapılmalıdır.

Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MGBF/ ingilizce MSDS):

Kimyasal bir malzemenin sağlık, yangın, reaktivite ve çevresel açıdan taşıdığı olası tehlikeleri belirten ve güvenli kullanımını gösteren belge olup, İngilizcesi Material Safety Data Sheet (MSDS) şeklindedir. Türkçe olarak işyerlerinde bulundurulması yasal zorunluluktur.

Kimyasalların tedarikçisi ya da üreticisi tarafından hazırlanan bu bilgi formlarında kimyasallara ilişkin tüm bilgiler eksiksiz olarak yer almak zorundadır. Formda kimyasalın potansiyel risklerin yanı sıra kullanımı, depolanması, nakliyesi ve acil durumda yapılması gerekenler hususlarında bilgiler bulunmaktadır. MSDS’lerde bulunması gerekli olan bilgiler aşağıdaki gibidir;

Üreticinin kısa tanıtımı
Kimyasal bileşimi hakkında bilgi
Kimyasalların Tehlikeleri hakkında bilgi
İlkyardım bilgileri ve önlemler
Kaza ile yayılıma karşı önlemler
Kullanım ve Depolama özellikleri
Maruz kalma kontrolleri ve kişisel korunma tedbirleri
Maddenin fiziksel ve kimyasal özellikleri
Maddenin reaktivitesi
Toksikolojik bilgileri
Ekolojik bilgi
Bertaraf bilgileri
Taşıma bilgileri
Yasal Mevzuat bilgileri
Diğer bilgiler

-Benzinli yapıştırıcılar yerine petrollü yapıştırıcılar kullanılarak sağlık riskleri azaltılabilmektedir.

-Kimyasal buharlarına karşı önlem olarak kimyasal buharı oluşabilen bölümler diğer çalışanların olduğu bölümlerden ayrılmalı ve uygun lokal havalandırma yöntemleri uygulanmalıdır.

-Kişisel Koruyucu Donanımlar uygun olarak seçilmeli, çalışanlara eldiven, fırça, ayakkabı vb. sağlanmalıdır.

-İş ekipmanlarının seçimine dikkat edilmeli, periyodik kontrol ve bakımlarına özen gösterilmelidir. Ayrıca güvenli kullanımları için gereklilikler yerine getirilmelidir.

-Tezgâh ve dikiş makineleri ve çevresi ergonomik olarak tasarlanmalı/ düzenlenmelidir.

- Kesiciler uygun yükseklikte sabitlenmeli ve tutacaklı flanşlarla donatılmalıdır. Risk oluşturan tüm makineler için çarpma ve yaralanmaları önlemek amaçlı olarak uygun makine koruyucuları ile korunmalıdır.

-Gürültü azaltıcı tedbirler alınmalıdır.

-Titreşimli makineler kullanıldığından çalışanların maruz kalma süresini kısaltmak amaçlı olarak çalışma saatleri çalışanlar arasında rotasyon olacak şekilde planlanmalıdır.

-Makineler kullanılırken yaralanmaları önlemek için çift-el kumanda sistemleri kullanılmalı, makine vuruş oranları güvenli seviyede olmalıdır.

-Nakliye, yükleme/ boşaltma işlemleri esnasında forklift, asansör vb. kullanımına ilişkin kaza, arıza, devrilme, düşme vb. risklere karşı gerekli önlemler alınmalıdır.

-Mal ve hizmet alımında sağlık ve güvenlik kurallarına uygun standartlar belirlenmeli ve bu standartlara uygun hareket edilmelidir.

-Yangın riskine karşı statik elektrik için önlemler alınmalı, topraklanmalıdır. Kıvılcım çıkaran el aletleri kullanılmamalı, havalandırma aspiratör motorları kapalı tip olmalıdır.

-Islak ve nemli ortamda çalışma nedeniyle oluşabilecek riskleri önleyebilmek için zeminde su birikmesi önlenmeli, düzenli aralıklarla paspas yapılarak kurulama ve temizlik yapılmalıdır. Ayrıca tüm bölümler için hijyen kurallarına dikkat edilmelidir.

-Eğitim programları hazırlanarak, çalışanların gerekli eğitimleri alması sağlanmalıdır.

-İş sağlığı gözetimi kapsamında çalışanların işe giriş ve periyodik muayeneleri yaptırılmalıdır.

-İşyerini doğrudan/dolaylı olarak ilgilendiren tüm mevzuatların takibi yapılmalıdır.

İSGİP Projesi

Avrupa Birliğine adaylık süreci nedeniyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından projeler geliştirilerek uygulanmaya başlanmıştır. Bu kapsamda uygulanan projelerden birisi olan İş Sağlığı ve Güvenliği Koşullarının İyileştirilmesi Projesi (İSGİP) 2014 yılında uygulamaya konmuştur. Özellikle Tekstil, Deri, Mobilya, Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı ve Kimya Ürünleri İmalatı sektörleri istatistiksel olarak en riskli sektörler olarak tespit edildiğinden ilk etapta bu sektörlerde uygulanmaya başlanmıştır.

AB ülkelerinde risk değerlendirmeleri 89/391/EEC Direktifi çerçevesinde yapılmaktadır. Ülkemizde AB uyum süreci kapsamında 30.06.2012 tarih ve 28389 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ikincil düzenlemeler yürürlüğe girmiştir. İSG uygulamaları özellikle Uluslar arası Çalışma Örgütü (ILO) kapsamında İSG mevzuatı oluşturulmuştur.

ILO tarafından OHS 2001 kodu ile iş sağlığı ve güvenlik yönetim sistemi standardı hazırlanarak üye ülkelere tavsiye edilmiştir. Bu standartlardan kısaca aşağıda bahsedilmiştir;

-BS 8800; İSG uygulamalarının sistematik olarak planlanması, uygulanması, kayıtlanması ve dokümantasyonun nasıl yapılacağı ile dışarıdan denetimi ve belgelendirilmesi hususlarını içermektedir.

-OHSAH 18000; İSG uygulamalarının uluslar arası akredite olması, firmaların akredite olmuş dış kuruluşlar tarafından denetlenerek belgelendirilmesini ve belgelerin belirli sürelerle yenilenmesi hususlarını içermektedir.

-ILO OHS 2001; İLO değerlerinin yaygınlaşması amaçlı olan bu standart İSG planlaması, uygulanması, kayıtlanması ve dokümantasyonunun uygulanması sağlanarak İSG açısından kayıpların azaltılmasına yöneliktir. Akreditasyon ve belgelendirme konularını içermemektedir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi (İSGYS)’nin Faydaları Nelerdir?

İş sağlığı ve güvenliğinin sistematik olarak ele alınmasını sağlamaktadır
Risk ve aksiliklere karşı hazırlıklı olunmasını sağlar
İş sağlığı ve güvenliği performansını yükseltir
İSG mevzuatına uyumu sağlar
İşletmelerin daha güvenli yönetilmesini sağlayarak karlılığın ve rekabet gücünün artmasını sağlar
İşletmelerin ekonomik ve sosyal açılardan daha iyi olmalarını sağlar
Çalışan memnuniyetinin artmasında faydalıdır
Müşteriler için ve piyasalarda itibar artışı sağlar

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi (İSGYS)’nin Başarılı Olmasının Şartları Nelerdir?

İşletmenin gereksinimleri dikkatlice değerlendirilmelidir
Sistem, işletme yapısı ve ihtiyaçlarına uyumlu olmalıdır.
Tüm çalışanların etkin bir şekilde katılımı şarttır
Organizasyon ve kaynaklar yönetimce sağlanmalıdır
Genel yönetim sistemi ile bütünleşmelidir
Tüm çalışanlar İSG çalışmalarına dâhil edilerek eğitilmelidir
Önleyici ve koruyucu tedbirler alınmalıdır
Gerekli gözetim ve denetimler yapılmalı ve sonuçlarına göre gerekli iyileştirmeler yapılmalıdır
Gözetim ve denetim çalışmaları yapılırken güncel risk faktörlerinin yanı sıra uzun vadede ortaya çıkabilecek riskler de göz önüne alınmalıdır
İSGSY kapsamındaki talimatlar açık ve net olmalı, çalışanlarca anlaşılır olmalıdır

Türkiye´de Deri Sanayi Bölgeleri Nerelerdedir?

İstanbul- Tuzla Organize Deri Sanayi Bölgesi
İzmir Organize Deri Sanayi Bölgesi
Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi
Çorlu Organize Deri Sanayi Bölgesi
Gerede
Bursa
Denizli Deri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi
Manisa
Bor (Niğde)
Aydın- Karacasu
Isparta- Yalvaç
Balıkesir- Gönen

İlginizi Çekebilecek Diğer Bloglar

Meslek Hastalığı Nedir?

Meslek hastalıkları, işyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır.
Tozların Gravimetrik Analizi

Tozla Müdadele Yönetmeliğine göre gravimetrik toz tayini, İşyeri ortam havasındaki toz miktarının gravimetrik esasa veya lifsi tozlarda lif sayısına göre belirlenmesi anlamına gelir. MADDE 11 ? (1) Toz ölçümleri lifsi tozlar hariç gravimetrik yöntemle yap
OSGB Sözleşmesi İçin Gerekli Evraklar

İSG Katip sitesinde de onaylamak için sözleşme yapılırken aşağıdaki evrakları Mesul Müdür e teslim etmeniz gerekmektedir.